Arvo Pärt
‘Als wij onze zonden echt zouden kunnen belijden, dan zou God ons vergeven en zouden wij een ander
mens worden. We moeten af van de duistere hoeken die binnen in ons sluimeren. Dat is nodig, dat
móet. Ik zou dat zelf moeten doen. Dit mag niet ongezegd blijven. -Arvo Part
Waar hij opgroeide
Arvo Pärt werd op 11 september 1935 geboren in de Estse plaats Paide. Hij verhuisde naar Wenen en Berlijn en woont sinds 2010 weer in zijn geboorteland. Als kind hield Pärt veel van muziek en in Rakvere, waar hij als driejarig kind woonde, vertelt men graag het verhaal dat Pärt op zijn fiets rondjes reed rond het plein. ’s Winters schalden daar Russische symfonieën uit lde uidsprekers en de jonge Pärt fietste om zich warm te houden èn om geen noot te missen van de muziek.
Pärt werd geboren in een vrij Estland, maar in 1941 vielen de Duitsers binnen. Ook bij Pärt thuis woonden toen Duitse soldaten. Pärt vond dat zelf best gezellig want er werd vrolijk gemusiceerd. In 1944 moesten de Duitsers wijken en in het Molotov-Ribbentroppact werd Estland verhandeld aan Rusland. 50 jaar lang werd het Estse volk onderdrukt door de Russen. Ook Pärt heeft daaronder te lijden gehad. Op 23 augustus 1989 hebben de drie Baltische staten zich letterlijk vrij gezongen middels de zingende revolutie. Estland is nu een vrij land, maar de bewegingen van Russische troepen langs de Baltische grenzen, worden daar nu opnieuw als zeer dreigend ervaren.
Pärts muzikale groei
In z’n jonge jaren werkte Pärt bij de Estse radio. Hij experimenteerde met zijn compositiestijl, op zoek naar een handtekening die hem beviel. In 1968 bekeerde hij zich tot de Russisch Orthodoxe Kerk en schreef Credo. In dat stuk uit Pärt zijn woede en de enorme drang naar vrijheid en eigen identiteit. Mensen werden er diep door geraakt en de uitvoering werd later betiteld als het culturele keerpunt in het verzet tegen de Russische overheersing. Dit alles gebeurde al 23 jaar voor de zingende revolutie.
Credo wordt vervolgens in de ban gedaan. Sterker nog; al Pärts stukken worden geleidelijk aan niet meer uitgevoerd. Pärt komt daardoor in een professionele en spirituele crisis die zeven jaar duurt. Pärt heeft tot dan muziek geschreven als aanklacht tegen het communisme en ontdekt dat in het Westen juist muziek geschreven wordt als aanklacht tegen het kapitalisme. Pärt ziet dat de moderne muziek daarmee een drager van conflict is geworden en hij distantieert zich hiervan. Hij zegt hierover: ‘Het is niet mijn taak om te strijden met de wereld, noch om dit of dat te veroordelen, maar vooral om mezelf te kennen, omdat elk conflict in onszelf begint. Als iemand de wereld wil veranderen, moet hij beginnen bij zichzelf.’
Reis naar de Kanon
Pärt keert volledig in zichzelf en bestudeert de werken van oude Vlaamse meesters en de Gregoriaanse gezangen. Hierin vindt hij de puurheid die hij zoekt en waarvoor hij een muzikale taal wil ontwikkelen. Hij schrijft vele schetsboeken vol met melodieën en heeft geen idee waartoe zijn zoektocht zal leiden. Pas in 1976 treedt hij naar buiten met zijn tintinnabuli-stijl. Dit is de Pärt die bekend is bij het grote publiek met werken als Fratres en Tabula rasa. De seriële compositiemethode heeft hij verruild met een die gebaseerd is op simpele, archaïsche structuren die verwant zijn aan sacrale muziek.
Pärt zegt hierover: ‘Ik heb ontdekt dat het genoeg is wanneer een enkele noot prachtig gespeeld wordt. Deze ene noot, of een geruisloze maatslag, of een moment van stilte, troost me.’ Het basisprincipe achter deze tintinnabuli-stijl (tintinnabuli betekent in het latijn kleine klokjes) is dat er gebruik gemaakt wordt van twee gelijktijdige stemmen. De ene is melodisch van aard en stapsgewijs bewegend van en naar een centrale toon, eerst omhoog, dan omlaag. Deze stem staat voor de strevende mens. De andere stem maakt gebruik van de noten van de drieklank en is als het absolute, dat wat er is en altijd zal zijn. Dit principe is ook duidelijk terug te zien en horen in de Kanon Pokajanen.
Over arvopart.nl
Arvopart.nl wordt beheerd door Pärt-liefhebbers van kamerkoor Ludens. Heb je een leuke tip? Stuur dan een mailtje naar info@stichtingkwintessens.nl